TEORIA EDWINA ELIASA GORDONA
„Naszym zadaniem jest pomóc rodzicom, nauczycielom przedszkolnym i nauczycielom muzyki w zrozumieniu ważności muzyki dla wczesnego dzieciństwa, w odkryciu sposobu, w jaki bardzo małe dzieci uczą się muzyki, w dostarczaniu im umiejętności, aby mogli kierować małymi dziećmi w tej nauce oraz określeniu, jak takie najmłodsze dzieci powinny być nauczane.Jaką wiedzę musi posiąść dziecko, by mogło nauczyć się śpiewać? Co musi wiedzieć lub z czym musi się spotkać zanim zacznie mówić? Każde dziecko zanim zacznie mówić z pewnością musi najpierw usłyszeć wiele osób mówiących, a żeby zaczęło śpiewać musi usłyszeć wiele ludzi śpiewających. Inaczej nie można nauczyć człowieka śpiewania. Wiele nauczycieli marnuje jednak czas, żeby nauczyć śpiewu dzieci, które nigdy nie słyszały śpiewu dorosłych. To oczywiście nie przynosi żadnego rezultatu.” E.E. Gordon
To, czego dziecko uczy się podczas pierwszych pięciu lat życia, tworzy podstawę dla całej późniejszej edukacji.
Profesor Edwin Elias Gordon (University of South Carolina w stanie Kolumbia) – muzyk jazzowy, pedagog, psycholog muzyki. Jest znanym badaczem, autorem licznych publikacji, testów uzdolnień muzycznych i książek, redaktorem wydań zbiorowych. Od 1979 r. do 1995 r. był związany z Katedrą Badań Muzyczno-Edukacyjnych im. Carla E. Seashore’a na uniwersytecie Temple w Filadelfii. Uzyskał tam wiele prestiżowych nagród. Koncepcja prof. E.E. Gordona, poparta badaniami empirycznymi, spotkała się z dużym zainteresowaniem specjalistów na całym świecie. Jest nowatorską, pionierską propozycją rozwiązań praktycznych dla edukacji muzycznej.
Audiacja zachodzi wtedy, gdy muzyka jest słyszana i rozumiana przez umysł, mimo że nie jest obecna, a nawet nigdy nie była obecna w fizycznym otoczeniu odbiorcy. (Gordon E.E. 1997 Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci, str. 23)
Mimo, że muzyka i język różnią się od siebie, proces audiowania podczas słuchania muzyki jest zbliżony do procesu myślenia podczas słuchania języka. (Gordon E.E. 1997 Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci, str. 38)
Gdy dziecko wykonuje na instrumencie jakiś utwór muzyczny, może się zdarzyć, że się pomyli. Dziecko, które audiuje potrafi naprawić pomyłkę przez odpowiednie dostrojenie (tak jak w intonowaniu) i jest na tyle zabezpieczone przez audiację, że nie przerywa gry. Dziecko, które jedynie wyuczyło się utworu mechanicznie bez audiacji, nie da sobie rady z pomyłką. Kiedy popełni błąd, jego typową reakcją będzie przerwanie gry, próba odpowiedniego ruchu oraz rozpoczęcie wykonania od nowa. Dla dziecka, które wyuczyło się mechanicznie, istnieją „złe” nuty, dla dziecka, które audiuje – odpowiednie rozwiązania. (Gordon E.E. 1997 Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci, str. 27).
Ogólny zarys typów i stadiów audiacji wstępnej:
AKULTURACJA
Od narodzin do 2-4 roku życia: niewielka świadomość otoczenia u dziecka.
- ABSORPCJA: dziecko słucha i słuchowo gromadzi dźwięki muzyki z otoczenia.
- REAKCJE PRZYPADKOWE: dziecko porusza się i paple w odpowiedzi ale nieadekwatnie do muzycznych dźwięków środowiska.
- REAKCJE CELOWE: dziecko stara się odnieść ruch i paplaninę do muzycznych dźwięków środowiska.
Imitacja
Od 2-4 do 3-5 roku życia: dziecko angażuje się ze świadomością skierowaną przede wszystkim na otoczenie.
- POZBYWANIE SIĘ EGOCENTRYZMU: dziecko rozpoznaje, że ruchy i paplanina nie pasują do muzyki z otoczenia.
- PRZEŁAMANIE KODU: dziecko naśladuje z pewną dokładnością dźwięki muzyki z otoczenia zwłaszcza motywy tonalne i rytmiczne.
Asymilacja
od 3-5 do 4-6 roku życia: dziecko angażuje się ze świadomością skierowaną na siebie
- SAMOOBSERWACJA: dziecko widzi brak koordynacji pomiędzy śpiewem a oddychaniem i pomiędzy śpiewnym recytowaniem a ruchem mięśni i oddychaniem.
- KOORDYNACJA: dziecko koordynuje śpiewanie i recytowanie z oddychaniem i ruchem.
Źródło: (Gordon E.E. 1997 Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci, str. 41)
CZYM SĄ GORDONKI?
Zajęcia wg teorii Edwina Eliasa Gordona zapewniają niemowlętom i małym dzieciom możliwość rozwijania wrodzonej wrażliwości muzycznej i ekspresję poprzez muzykę. Zajęcia te rozwijają zdolności muzyczne i dają wspaniałe podstawy dla dalszej edukacji muzycznej. Celem jest umożliwienie dzieciom tak naturalnego zanurzenia w muzyce i jej nauki, jak to ma miejsce w przypadku nauki języka ojczystego. Dzieci uczą się audiować – rozumieć muzykę, „myśleć muzycznie”. A wszystko to poprzez wspaniałą zabawę z użyciem m.in. kolorowych chusteczek, piłeczek, baniek mydlanych czy chusty animacyjnej.
Dzieci uczęszczające na Gordonki:
- wykazują się dużo większą płynnością mowy (kiedy już zaczynają mówić),
- łatwością w uczeniu się języka obcego (ze względu na wychwytywanie tzw. melodii języka i akcentu),
- potrafią dłużej skupić się na wykonywanej czynności
- są bardziej otwarte na świat.
Rozwijając ich zdolności muzyczne stymulujemy mózg dziecka – proces ten trwa (w zakresie zdolności muzycznych) jedynie do 9 roku życia dziecka. Małe dzieci to mali geniusze – rodzą się z określonym poziomem zdolności muzycznych, który potem spada, jeśli nie jest stymulowany przez otoczenie.
Celem zajęć jest wzbogacanie słownika muzycznego dzieci, ponieważ muzyka traktowana jest jako język, którego dziecko uczy się podobnie jak języka ojczystego.
Na zajęciach dzieci osłuchują się z:
- bogactwem motywów melodycznych należących do różnych skal
- oraz motywów rytmicznych
Piosenki (bez słów) są różnorodne w warstwie tonalnej (durowe, molowe, w skalach kościelnych, góralskiej, cygańskiej itd.) i rytmicznej, różnią się tempem, dynamiką, stylem. Wszystkie motywy i piosenki śpiewa (improwizuje) a rytmiczanki wypowiada prowadząca, dla wzmocnienia przekazu używając kolorowych rekwizytów. Zawsze zostawia się też czas na reakcję dzieci podczas tzw. „ciszy audiacyjnej” (paplaninę, ruch, kołysanie). W zależności od wieku dzieci jedynie absorbują lub zaczynają reagować na słyszane bodźce
Każde zajęcia to zanurzenie w róznorodny świat muzyczny odpowiednio dostosowany do wieku dzieci.
Celowo przy śpiewaniu i rytmizowaniu niemal nie używa się słów – ważne jest by dziecko skupiało się na warstwie melodycznej i rytmicznej, nie zaś na tym co próbujemy powiedzieć. Stąd podczas zajęć używamy sylab neutralnych (pam pam, um-cia-cia itp.).
Prowadząca śpiewa też zawsze w tonacji dzieci (dość wysoko), a zatem nie schodząc poniżej dźwięku c razkreślnego (pozwala to dzieciom melodię wyaudiować i zaśpiewać). Używa też kamertonu, by przed zaśpiewaniem każdej melodii wprowadzić rodziców i dzieci w konkretną tonalność, oraz by daną melodię śpiewać zawsze w tej samej tonacji (małe dzieci piosenki zaśpiewanej bez słów w innej tonacji mogę nie rozpoznać).
Schemat zajęć to:
- swobodna zabawa instrumentami
- muzyczne powitanie
- przeplatanie śpiewanek i rytmiczanek w różnych tonalnościach i rytmach z improwizacją i użyciem kolorowych pomocy (piłeczki, bańki, chusteczki, chusta animacyjna, piłki gimnastyczne)
- reagowanie na bieżąco na odpowiedzi dzieci
- muzyczne pożegnanie
- swobodna zabawa instrumentami
O czym warto pamiętać?
- Zachęcamy rodziców do aktywnego uczestniczenia w zajęciach – śpiewania, rytmizowania, ruszania się wraz z dzieckiem
- Nie poruszamy nóżkami czy rączkami dziecka, jedynie możemy wraz z nim się kołysać
- Nie zmuszamy dzieci do reagowania na muzykę – każde z dzieci jest w innym stadium audiacji i inaczej przyswaja słyszane bodźce. Jest to edukacja nieformalna – my stwarzamy dziecku możliwość kontaktu z jak najbardziej różnorodną muzyką, ono przyjmuje z tego tyle, ile jest w danym momencie w stanie. Każde z dzieci przechodzi kolejne stadia audiacji w swoim tempie i nie należy tego procesu przyspieszać.
- Pierwsza reakcja dziecka, zwłaszcza w przedziale wiekowym 0-18 miesięcy może być różna. Niektóre dzieci np. płaczą. Zazwyczaj nie zdarza się to ponownie – pamiętajmy, że dziecko potrzebuje czasu i oswojenia się z nowym miejscem i nową sytuacją, być może też wcześniej nie było w miejscu w którym wszysy razem śpiewają i to jego naturalna reakcja.
- Dzieci mogą swobodnie chodzić po sali, nie muszą siedzieć w kręgu. Nawet stojąc w kącie słyszą śpiew, więc czerpią z zajęć.
- Wystarczy, że dziecko słucha – nie wymagajmy od dziecka, zwłaszcza niemowlęcia, że będzie na muzykę reagować. Ono chłonie wszystko co słyszy a efekt usłyszymy, kiedy będzie w stanie mówić i śpiewać.
- Jeśli dziecko płacze a wiemy, że np. jest głodne czy wymaga przewinięcia – możemy w każdym momencie wyjść i wrócić za chwilę.